Sunday 17 February 2008

Άνοιγμα Τριωδίου

Ξεκινάω με το σημαντικό γεγονός της ημέρας που είναι το χιόνι χιόνισε στο νησί και αυτό είναι καλό αν και οι δυνατοί βοριάδες δεν το άφησαν να στρωθεί καλά. Σημαντικότερο όμως κι απο το χιόνι γεγονός εδώ είναι το άνοιγμα του Τριωδίου και απο εχθές το βράδυ οι γιορτές ξεκινήσανε στο χωριό, οι γέροι, οι κορέλες, και οι φράγκοι βγήκαν για να προαναγγείλουν την άνοιξη κόντρα στις καιρικές συνθήκες.
Με αφορμή λοιπόν το άνοιγμα του τριωδίου στις επόμενες δημοσιεύσεις θα αναφερθώ στις Σκυριανές Αποκριές έθιμο του τόπου μας που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων, ίσως στα Διονύσια και στο Διονυσιακό μύθο που περιέχει την ιδέα της επιστροφής από το θάνατο στη ζωή μέσα στο κύκλο της φυσικής αναγέννησης.
Στη Σκύρο, όπως και σ' ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, οι αποκριές είναι λαϊκές γιορτές ευθυμίας, που παράλληλα με το γενικό ξεφάντωμα, τους χορούς και τα τραγούδια, διατηρούν το κοινό χαρακτηριστικό των μασκαρεμένων γλεντοκόπων.
Ανάμεσα στις εκδηλώσεις αυτές της Σκυριανής αποκριάς, ξεχωρίζει σαν μοναδική στον ελληνικό χώρο, μια τριάδα μεταμφιεσμένων που αποτελείται από τον "γέρο", την "κορέλα" και τον "φράγκο". Οι μεταμφιεσμένοι σχηματίζουν ομίλους που περιέρχονται το χωριό, δίνοντας με την παρουσία τους έναν τόνο χαράς και μυστηριακού μεγαλείου.

Από την αρχή του Τριωδίου, με έξαρση κατά τις εβδομάδες της Κρεοφάγου και της Τυρινής, αυτό το περίεργο θέαμα συναντάται καθημερινά στον κεντρικό δρόμο της αγοράς και στα σοκάκια της χώρας της Σκύρου. Σε κανένα μέρος της Ελλάδας δεν γιορτάζεται με τόση ζωντάνια, τόσο μεγάλη συμμετοχή του λαού και ίσως πουθενά αλλού δεν παρουσιάζει τόσο ξεχωριστό ενδιαφέρον εξαιτίας της μυστηριακής μεταμφίεσης των εορταστών.

Στη δημοσίευση αυτή θα ασχοληθούμε με τη μορφή του γέρου.

Ο "γέρος" που είναι η κυρίαρχη μορφή της μασκαρεμένης συντροφιάς, παριστάνει γέρο-τσοπάνη ζωσμένο με κουδούνια. Κάτω φοράει άσπρο μάλλινο κοντοβράκι ("κοντοβράτσι") των τσοπάνηδων, άσπρες υφαντές κάλτσες χωρίς πέλμα ("τροχαδόκαλτσες") και πέτσινα σανδάλια τροχάδια. Οι "τροχαδόκαλτσες" καλύπτουν μόνο τις κνήμες και στερεώνονται κάτω από το γόνατο με μαύρες καλτσοδέτες ("καρτσδέτες").

Στο πάνω μέρος του σώματος, μέχρι τη μέση, φοράει την τσοπάνικη κάπα ("καπότο"), μαύρου χρώματος, γυρισμένη ανάποδα για να είναι απέξω το μαλλιαρό μέρος και να φαίνονται οι μακριές τρίχες. Η κουκούλα του "καπότου" σκεπάζει το κεφάλι και στερεώνεται με τη μακριά υφαντή και κεντημένη ζώνη των βοσκών ("ζουνάρι"), που πέφτει μπροστά στο στήθος. Στη ράχη παραχώνει κουρέλια ή μαξιλάρι για να σχηματιστεί καμπούρα.

Το πρόσωπο το κρύβει με μάσκα ("μτσούνα") από προβιά μικρού γιδιού με δύο τρύπες για τα μάτια. Στη μέση ζώνεται καμιά πενηνταριά τσοπάνικα κουδούνια που στερεώνονται από τους ώμους και στο χέρι κρατάει το τσοπάνικο στραβοράβδι στολισμένο στη λαβή με αγριολούλουδα.

Ο τρόπος που δένονται τα κουδούνια στη ζώνη της μέσης είναι αρκετά έξυπνος, έτσι που να επιτρέπει να φοριούνται πολλά κουδούνια, χωρίς να στομώνουν από την επαφή τους με την κάπα. Οι άκρες του "καπότου" είναι γυρισμένες στη μέση για ν' αφήνουν τελείως ελεύθερη τη μάζα των κουδουνιών. Κάθε κουδούνι κρατιέται από έναν κρίκο με τον οποίο φοριέται στα πρόβατα κι αυτοί οι κρίκοι είναι περασμένοι σ' ένα σχοινί ("λιτάρι") γύρω στη μέση, ώστε να κρέμονται ελεύθερα και να βροντούν καθώς ο "γέρος" χοροπηδάει.

Ο "γέρος" προχωρεί με ρυθμικούς βηματισμούς, κουνώντας τη μέση του, έτσι ώστε τα κουδούνια που είναι περασμένα σ' αυτή, να δίνουν ήχους φοβερούς, αλλά ρυθμικούς κι εναλλασσόμενους. Κατά διαστήματα στέκεται και "σείεται", και τότε το κούνημα του κορμιού του είναι διαφορετικό, όπως και οι ήχοι των κουδουνιών.

Η ονομασία του "γέρου" οφείλεται μάλλον στη γεροντική εμφάνιση γι' αυτό και φοράει ψεύτικη καμπούρα.

Στις επόμενες δημοσιεύσεις θα αναφερθώ στις μορφές της κορέλας και του φράγκου καθώς και σε άλλες πληροφορίες για τις Σκυριανές Αποκριές.



2 comments:

μελονικος said...

Μπράβο που θα απολαύσουμε κάποια πράγματα από το φημισμένο καρναβάλι της Σκύρου. Σε κάποια από τα δρώμενα μοιάζουν και τα δικά μας εσάς όμως πρέπει να είναι πιο ατόφια. Περιμένουμε λοιπόν με ανυπομονησία τη συνέχεια..

Θεοδόσης Κατσαρός said...

Ωραίο!!!
Περιμένουμε με ανυποπομονυσία το επόμενο!